Ssaki

Eland

Występowanie i środowisko życia:

Zamieszkuje sawanny, półpustynie, równiny górzystych terenów oraz skraje wilgotnych lasów południowej Afryki. Można je spotkać w pasie od Angoli, Demokratycznej republiki Konga aż do RPA, Botswany i Namibii. Unikają terenów podmokłych i gęstych zalesień.

Wygląd:

Największe i najcięższe współczesne antylopy na świecie. Dorosły samiec może osiągnąć wagę do 1000kg oraz 180 cm wysokości w kłębie. Sierść najczęściej w kolorze szaro-brązowym lub czerwono-brązowym. Samce posiadają przeważnie ciemniejsze futro od samic.

Warto wiedzieć:

Najbardziej aktywne o poranku i późnym popołudniem. Prowadzą nomadyczny tryb życia. Osiągają prędkość do 70km/h.

Jak

Występowanie i środowisko życia:

Występują w Himalajach, w rejonie południowej Azji Środkowej, Wyżynie Tybetańskiej oraz północnych obszarach Rosji i Mongolii oraz w Indiach.

Wygląd:

Największe przedstawiciele krętorogich. Samice są o 30 % mniejsze od samców. Mają mocną, masywną budowę ciała. Posiadają gęstą, długa okrywę włosową.

Warto wiedzieć:

Pierwsze jaki oswojono w Tybecie już tysiące lat p.n.e. z mleka jaków wyrabia się ser o nazwie chhurpi, a masło dodaje się do tybetańskiej herbaty. Jaki nie muszą jak typowe bydło, natomiast ich dźwięki przypominają bardziej mruczenie.

Oryks szablorogi

Występowanie i środowisko życia:

Gatunek niegdyś zamieszkujący całą Afrykę. Obecnie został uznany za gatunek wymarły w stanie dzikim, choć- jak zastrzega IUCN- istnieją doniesienia o kilku osobnikach żyjących w Republice Nigru i w Czadzie.

Wygląd:

Osobniki osiągają ok 1,2m wysokości w kłębie i masę ok 200kg. Posiadają bardzo długie szablasto wygięte rogi.

Warto wiedzieć:

Potrafią wędrować do wody nawet 80km. Przypuszcza się że były uznawane za mityczne jednorożce- obserwując zwierzę z boku można ulec złudzeniu, że posiada jeden róg zamiast dwóch.

Pigmejka

Występowanie i środowisko życia:

W stanie dzikim spotykane wyłącznie w dżunglach Ameryki Południowej, głównie w zachodniej Amazonii: Brazylii, Boliwii, Peru, Ekwadorze i Kolumbii. Trzymają się zazwyczaj w granicach płynących rzek.

Wygląd:

Mierzy ok 11-15cm, a drugie tyle mierzy jej ogon. Ważą średnio ok 100-150g. rzbiet szaro-czarny, głowa żółtawa, a klatka piersiowa i brzuch brunatno-pomarańczowy. Na ogonie widoczne czarne pierścienie, a na policzkach białe łatki.

Warto wiedzieć:

Emitują różne dźwięki: inne podczas żerowania, inne w trakcie karmienia młodych, inne w trakcie przemieszczania się i inne w trakcie przebywania blisko siebie.

Sika wietnamski

Występowanie i środowisko życia:

Podgatunek jelenia wschodniego występujący w Azji Południowo-Wschodniej. Uważa się że podgatunek ten nie występuje już w stanie dzikim.

Wygląd:

Dorastają do 1,5m długości i ok 1m wysokości w kłębie. Masa ciała nie przekracza 110kg. Poroże u samców z niezbyt dużym rozgałęzieniem (nie więcej niż 8 odnóg), u samic brak poroża. Kolor futra zmienia się sezonowo.

Warto wiedzieć:

Okres godowy rozpoczyna się w październiku i trwa do końca listopada. Ciąża trwa ok 7 miesięcy, samica rodzi najczęściej jedno młode które przebywa z nią do skończenia roku.

Trwają prace nad programem reintrodukcji.

Surykatka

Występowanie i środowisko życia:

Żyją na otwartych, suchych równinach południowej Afryki na obszarach półpustynnych i pustynnych.

Wygląd:

Charakteryzują się smukłą sylwetką wysokości 25-35cm i sierścią jasnopopielatą z czarnym poprzecznym prążkowaniem. Głowa biała z czarnymi uszami.

Warto wiedzieć:

W Afryce młode surykatki często są oswajane i wykorzystywane do łapania gryzoni. Mają podwyższoną odporność na jad niektórych węży i skorpionów które wchodzą w skład ich pożywienia.

Wyjec czarny

Występowanie i środowisko życia:

Zamieszkują tropikalne lasy centralnej części Ameryki Południowej. Prowadzą nadrzewny tryb życia i większość czasu przebywają w kronach drzew.

Wygląd:

U wyjców występuje duży dymorfizm płciowy. Samce są większe od samic i dorastają nawet do 65cm i 9,5kg wagi. Samice najczęściej nie przekraczają 50 cm i 6,5kg masy ciała. Samce są czarne natomiast samice i młode osobniki są żółtawe, brązowe lub oliwkowe.

Warto wiedzieć:

Prowadzą dzienny tryb życia- najbardziej aktywne są o świcie i zmierzchu. Żyją w stadach do 30 osobników. Ciąża trwa 180-194 dni. Rodzi się zawsze jedno młode.

Występowanie i środowisko życia:
Daniel jest przedstawicielem ssaków parzystokopytnych pochodzący z obszaru śródziemnomorskiego (południe Europy, Azja Mniejsza i północna Afryka). Najczęściej wybiera stare lasy mieszane z dużą ilością otwartych przestrzeni. Zimą tworzy stada złożone z osobników obu płci. Stare samce żyją na ogół samotnie lub zbierają się w niewielkie grupy.
Odżywianie:
Daniel jest roślinożerny, lubi głównie młode pędy, pąki oraz liście drzew i krzewów, korę, mchy i porosty. Żeruje w nocy.
Wygląd:
Dorosły daniel osiąga 85 - 110 cm wysokości w kłębie oraz 65 - 100 kg wagi ciała. Samce po drugim roku życia, w okresie od sierpnia do kwietnia noszą poroże -łopatowate, dłoniasto rozgałęzione, z licznymi odnogami. Ubarwienie jest zmienne, latem najczęściej rudobrązowe z białymi plamkami na grzbiecie, zimą szarobrązowe bez plam.
Warto wiedzieć:
W Polsce nie jest gatunkiem rodzimym. Został introdukowany po raz pierwszy w XIII wieku na Nizinie Śląskiej. Gody (bekowisko) odbywają się w miesiącach październik – listopad. Żyje 20 lat.

Występowanie i środowisko życia:
Dzik występuje w prawie całej Europie (jego liczebność jest zróżnicowana), dużej części Azji i północno -wschodniej części Afryki. W Polsce spotyka go się w całym kraju. Jest zwierzęciem łownym. Można go spotkać w lasach liściastych, iglastych i mieszanych o wilgotnym podłożu.
Odżywianie:
Dzik zaczyna żerować o zmierzchu. Często w poszukiwaniu pokarmu ryje pyskiem w ściółce leśnej. Jest zwierzęciem wszystkożernym. Jego pokarm stanowią: zielone części roślin, orzechy buczyny, żołędzie, owoce, jagody, grzyby, korzenie, kłącza, ziemniaki, buraki, zboże, a także owady, dżdżownice, pędraki, drobne kręgowce (np. myszy) oraz padlina.
Wygląd:
Długość ciała wynosi 110 -190 cm, wysokość w kłębie do 100 cm, długość ogona 15 -35 cm, waga samców 100 -200 kg (maksymalnie do 350 kg), samic 40 -140 kg. Samce są masywniejsze, szczególnie w przedniej części ciała, a ich kły są silnie rozwinięte i większe niż u samic. Dzik ma mocny kark, wydłużony pysk, małe oczy i sterczące, trójkątne uszy. Ubarwienie dorosłego osobnika jest ciemne, od szarobrązowego do brunatnoczarnego. Młode mają wzdłuż ciała liczne białawe lub żółte, podłużne pasy na szarobrązowym tle. Pasy te spełniają zadanie maskujące i zanikają w 10 -11 miesiącu życia. Sierść dzika składa się z włosów wełnistych i długich szorstkich włosów ościstych.
Warto wiedzieć:
Dzień spędza w największym gąszczu. Aktywny staje się o zmierzchu. Zdarza się, że podchodzi do osiedli ludzkich i niszczy uprawy. Zwierzęta te lubią kąpiele w błocie. Działają one chłodząco i pomagają pozbyć się pasożytów.

Występowanie i środowisko życia:
Foki szare występują w przybrzeżnych wodach północnego Atlantyku, zarówno po stronie europejskiej jak i amerykańskiej. Izolowana populacja żyje także w Morzu Bałtyckim.
Odżywianie:
Foki szare odżywiają się głównie rybami, w skład ich diety wchodzą także skorupiaki, mięczaki oraz nierzadko ptaki wodne
Wygląd:
Dorosłe samce mogą osiągać masę przekraczającą 300kg i mierzyć ponad 3m długości. Mają bardzo ciemne futro pokryte nieregularnymi jasnymi plamami. Samice są znacznie mniejsze, przeważnie ważą do 180kg i nie przekraczają 2m długości. Ich futro na grzbiecie jest nieco ciemniejsze niż na spodniej części ciała. Sierść pokryta jest ciemnymi plamkami, których układ to cecha osobnicza. U fok szarych bardzo charakterystyczny jest profil głowy. Szczególnie u dorosłych samców pysk jest długi, szeroki i wypukły. Nozdrza są oddalone od siebie i ułożone prawie równolegle. Z daleka przypominają literę W.
Rozmnażanie:
Samice fok szarych osiągają dojrzałość płciową w wieku 4-7 lat natomiast samce do rozrodu są gotowe po przekroczeniu 6 roku życia. W trakcie sezonu rozrodczego samce gromadzą na lądzie lub na lodzie haremy składające się z kilku (do kilkunastu) samic, których zaciekle bronią. W chwili narodzin foki szare ważą około 16kg i są pokryte kremowym futrem zwanym ‘lanugo’. Laktacja trwa około 15-18 dni, w tym czasie młode osobniki przybierają na wadze około 1,5kg dziennie. Po tym czasie samice opuszczają swoje potomstwo, które od tego momentu jest zdane tylko na siebie.
Warto wiedzieć:
Na początku XX wieku foki szare bardzo licznie występowały w rejonie Zatoki Gdańskiej a ich bałtycka populacja liczyła około 100 tys. osobników. Dla lokalnych społeczności stanowiły ważne źródło mięsa, tłuszczu oraz skór. Na skutek silnej eksploatacji oraz zwalczania, gdyż foki traktowano jak szkodniki, ich liczebność spadła do zaledwie 3 tys. osobników w latach 70-tych ubiegłego wieku. Obecnie bałtycka populacja odbudowuje się i wynosi około 30 tys. osobników. Największe szanse spotkania dzikiej foki są w rejonie ujścia Wisły.
Ochrona:
Foki szare (tak jak wszystkie bałtyckie ssaki morskie!) są objęte całkowitą ochroną. W Polsce są to zwierzęta rzadkie, narażone na wyginięcie.

Występowanie i środowisko życia:
Żyje w wilgotnych lasach Wietnamu i Laosu.
Odżywianie:
Pokarm gibonów jest głównie roślinny. Zwierzęta te żywią się roślinami, liśćmi, owocami, nie gardzą jednak także drobnymi ptakami i ich jajami.
Wygląd:
Dorasta do 60 cm długości i ok. 12 kg masy ciała. U samców sierść jest czarna lub ciemnobrązowa, twarz czarna, białe bokobrody, ręce i stopy czarne. Samice są kremowe z ciemniejszym futrem na głowie. Młode osobniki niezależnie od płci rodzą się pokryte jasnym futrem. U gibonów kończyny są bardzo długie, tylne najdłuższe spośród małp, kończyny przednie w postawie stojącej sięgają aż do ziemi. Brak ogona, w uzębieniu charakterystyczne duże kły.
Warto wiedzieć:
Spośród człekokształtnych najlepiej przystosowane do nadrzewnego trybu życia, przemieszczając się w koronach drzew stosują ruchy brachiacyjne (brachiacja), polegające na przekładaniu kończyn przednich, utrzymujących ciało w pozycji wiszącej. Niezwykle silne i zwinne, potrafią wykonywać długie, dochodzące do 9 m, skoki z gałęzi na gałąź. Gibony czarne żyją w małych grupach rodzinnych, dożywają 25 lat.

Występowanie i środowisko życia:
Jeleń europejski jest dużym ssakiem parzystokopytnym, podgatunek jelenia szlachetnego, zamieszkujący Europę (część Półwyspu Skandynawskiego, Europa Środkowa i południowa), Azję (od Morza Czarnego do Morza Ochockiego i Morza Japońskiego), północną Afrykę. W tej ostatniej żyją tylko na północy, dochodząc na południe do Sahary. Introdukowany w Ameryce Południowej, Australii i Nowej Zelandii.
Odżywianie:
Jeleń jest roślinożerny, który preferuje trawy, byliny, żołędzie, korę drzew, liście i pąki. Zjada nawet te trudno strawne części roślin. Żeruje głównie w nocy.
Wygląd:
Dorosły jeleń może osiągnąć 1,5 m wysokości w kłębie oraz 350 kg wagi ciała. Jelenie ubarwione są zazwyczaj jednolicie, tylko młode są cętkowane na bokach i grzbiecie. Latem brązowopłowe do rudawego, zimą szarawe, z ciemniejszym karkiem u samców. Na szyi mają dłuższe włosy tworzące rodzaj grzywy zachodzącej na kłąb. Grandle (kły) są dobrze rozwinięte, siekaczy brak.
Warto wiedzieć:
Wszystkie podgatunki jelenia szlachetnego charakteryzują się dużym porożem (wieniec) o okrągłym pniu i dużej liczbie odrostków. Waga poroża nie przekracza 12 kg. Żyje do 23 lat.

Występowanie i środowisko życia:
Gatunek ten jest pospolity na jałowych terenach trawiastych centralnej części Australii.
Odżywianie:
Kangury rude są wyłącznie roślinożerne, pokarm ich stanowią trawy i rośliny zielne. W okresach chłodu żerują głównie w dzień, natomiast w czasie upałów wyłącznie w nocy i o świcie.
Wygląd:
Kangur rudy jest największym z obecnie żyjących torbaczy. Długość jego ciała wynosi od 75 cm do 140 cm, długość ogona 65 -100 cm, waga waha się w granicach 20 -85 kg. Samce są wyraźnie większe od samic i o połowę cięższe. Kończyny przednie tego torbacza są niewielkie, natomiast tylne silne i dobrze rozwinięte, o dużych stopach. Głowa ma wydłużony kształt, podobnie jak duże uszy. Futro jest barwy rdzawoczerwonej u samców, a niebieskawoszarej u samic, bledsze na spodzie ciała, kończynach i ogonie.
Warto wiedzieć:
Kangur rudy żyje na terenach otwartych, łącząc się w stada liczące nieraz kilkaset osobników i dowodzone przez samca. Jest zwierzęciem spokojnym i zarazem bardzo ostrożnym. Zaniepokojony rzuca się do ucieczki osiągając w biegu prędkość nawet 70 km/h. W czasie biegu i skoków ogon służy mu do utrzymania równowagi i działa jak ster. W zagrożeniu bezpośrednim staje do walki i potrafi zadawać głębokie rany pazurami przednich kończyn, a szczególnie wielkim pazurem czwartego palca kończyn tylnych. Żyje około 20 lat.

Występowanie i środowisko życia:
Koby liczi występują w środkowej i południowej Afryce. Zamieszkują przeważnie podmokłe i zarośnięte trzciną brzegi rzek, jezior i bagien, przez które nie boją się przeprawiać brodząc lub płynąc.
Odżywianie:
Pokarm wyłącznie roślinny. Koby żywią się głównie trawą i roślinami wodnymi. W czasie żerowania po brzuch wchodzą do wody, w razie konieczności zanurzają w niej całe ciało.
Wygląd:
Długość ciała 1,3-2,4m, ogona 10-45cm, masa 79-103kg. Sierść barwy od orzechowej do czarnej kontrastuje z białym brzuchem i nogami w czarne paski. Wokół oczu ma białe obwódki. Rogi są dość lekkie, lirowato wygięte, o szeroko rozstawionych końcach. Mają je tylko samce.
Warto wiedzieć:
Koby liczi są aktywne o zmierzchu, a podczas upałów odpoczywają w cieniu. Samce corocznie obejmują nowe terytoria o średnicy kilku metrów, których bronią przez zachowania imponujące, polegające na prezentacji rogów, wydawaniu chrząkających odgłosów i erekcji penisa. Ogromne, otwarte stada samic poruszają się między terytoriami samców. Grupy rodzinne złożone są z 10-20 osobników. Dobrze brodzi, a także pływa, podczas ucieczki chroni się w głębokiej wodzie.

Występowanie i środowisko życia:
Królik europejski występuje w prawie całej Europie (poza Skandynawią), jego udomowiona forma jest bardzo popularna na całym świecie. Królik europejski został udomowiony w Hiszpanii. Hoduje się go ze względu na futro, mięso, jako zwierzę domowe i laboratoryjne.
Odżywianie:
Podstawę diety królików domowych stanowi siano oraz rośliny zielone. Dietę urozmaica się także owocami, warzywami i bulwami. Ważnym składnikiem diety są gałęzie drzew i krzewów owocowych.
Wygląd:
W wyniku doboru sztucznego wyhodowano około 100 ras, znacznie różniących się od siebie wielkością, masą ciała, ubarwieniem i długością włosów, proporcjami uszu i kończyn, czasem wybitnie różniących się od formy dzikiej (zwłaszcza rasy miniaturowe, coraz częściej hodowane w roli domowych pupili). Największe króliki rasy olbrzym belgijski osiągają masę ciała ponad 12 kg, najmniejsze króliki miniaturowe nie przekraczają 1 kg.
Warto wiedzieć:
Króliki to zwierzęta bardzo towarzyskie i nie powinny być trzymane pojedynczo.

Występowanie i środowisko życia:
Lama jako gatunek ssaka z rodziny wielbłądowatych pochodzi z Ameryki Południowej gdzie została udomowiona około 4000 – 5000 lat p.n.e. Obecnie dzikie formy lamy można spotkać w Peru, Boliwii i Argentynie.
Odżywianie:
Lamy są roślinożerne, głównie preferują zielone części roślin oraz korę drzew. Górna warga jest podzielona poprzecznie co ułatwia lamom lepszą kontrolę nad żywnością trafiającą do pyska.
Wygląd:
Dorosły osobnik dorasta do 102-119 cm w kłębie oraz 113-250 kg masy ciała. Kształt i ubarwienie ciała są różne, od smukłych i długonogich, po bardziej zaokrąglone, z krótszymi nogami, ubarwione od czarnego, niebieskiego, żółtego po białe, często niejednolicie.
Warto wiedzieć:
Zwierzęta porozumiewają się za pomocą wydawanych dźwięków. Używają również do tego uszu (kładąc je bądź stawiając). Samce lam walczą o pozycję w grupie uderzając się szyjami, kopiąc, gryząc i plując. Plucie jest także oznaką zdenerwowania. Lamy są przystosowane do bytowania na dużych wysokościach pozbawionych łatwego dostępu do wody. Język lam jest mało ruchliwy – lamy nie wylizują noworodków. Włókno lamy jest używane do produkcji link, kapeluszy i dywaników. Lamy są używane do transportowania bagażu podczas wypraw górskich. Żyje do 20 lat.

Występowanie i środowisko życia:
Gatunek ten występuje w południowo-zachodniej części Madagaskaru. Preferuje tereny suche, bezleśne i skaliste. Lemur katta prowadzi naziemny tryb życia na skąpo porosłych, suchych i skalnych terenach. Kryjówkami dla niego są jaskinie i rozpadliny skalne.
Odżywianie:
Lemury katta żywią się głównie owocami (figi, banany) oraz liśćmi, pędami, pąkami i korzeniami roślin. Dietę urozmaicają także owadami, jaszczurkami oraz ptasimi jajami. Pokarm chwytają przednimi kończynami i podają do pyska.
Wygląd:
Długość ciała wynosi 30 -45 cm, przy czym drugie tyle stanowi ogon. Masa ciała w granicach 2 -2,5kg. Głowa tego lemura jest niewielka o wydłużonym pysku, dość długich, zaostrzonych uszach i dużych oczach z żółtoczerwoną tęczówką. Kończyny tylne są dłuższe od przednich. Futro na głowie i grzbiecie ma barwę szarą, na spodzie jest jaśniejsze. Koniec pyska jest ciemny, podobnie jak obwódki wokół oczu. Puszysty ogon zdobią na przemian ułożone czarne i białe pierścienie.
Warto wiedzieć:
Lemury katta stosunkowo dużo czasu spędzają na ziemi, nie oddalając się jednak zbytnio od swoich drzew, gotowe do natychmiastowego powrotu w przypadku najmniejszego zaniepokojenia. Aktywne wyłącznie w ciągu dnia. Po 4,5-miesięcznej ciąży samica rodzi 1–2, rzadziej 3 młode. Żyją do 25 lat.

Występowanie i środowisko życia:
Występuje wyłącznie w Japonii, ze wszystkich naczelnych jego zasięg jest najbardziej wysunięty na północ. Makaki japońskie najczęściej można je spotkać w lasach liściastych oraz iglastych.
Odżywianie:
Makaki japońskie odżywiają się głównie owocami, zielonymi częściami roślin oraz drobnymi bezkręgowcami. Podczas surowej i śnieżnej zimy nie gardzą również korą drzew. Gdy nie ma odpowiedniej ilości pokarmu makaki japońskie korzystają z nagromadzonych w ciele zapasów tłuszczu.
Wygląd:
Długość ciała makaków sięga do 60cm, ogon ma 15cm długości. Zwierzęta te najczęściej nie przekraczają 10kg masy ciała. Makaki japońskie charakteryzuje długie i gęste (zwłaszcza zimą) futro barwy żółtawobrązowej. Twarz jest koloru jaskrawoczerwonego, rosną na niej tylko pojedyncze włosy. Wokół niej sierść tworzy bokobrody i brodę. Ogon makaka japońskiego jest krótki, pokryty gęstą sierścią tworzącą na końcu coś w rodzaju kitki. Wszystkie kończyny mają po 5 palców (pierwsze przeciwstawne) zakończonych paznokciami.
Warto wiedzieć:
Makaki japońskie żyją w grupach liczących 20 -30 osobników. Grupie dowodzi zazwyczaj dominujący samiec. Łatwo uczą się od siebie nawzajem zachowań przynoszących korzyści, np. mycia zapiaszczonego pożywienia. Zimą zwierzęta te chętnie zażywają rozgrzewających kąpieli w gorących źródłach. Makaki japońskie lubią się bawić. Do ich ulubionych zabaw należy wskakiwanie z brzegu do kąpielisk i lepienie śnieżnych kul (zaczynają od małej kuleczki, a następnie turlają ją po śniegu aż osiągnie rozmiary do 60 cm średnicy), którymi potem rzucają.

Występowanie i środowisko życia:
Ssaki te zamieszkują stepy południowej części Ameryki Południowej. 
Odżywianie:
Mary są roślinożerne, lubią kaktusy, zielone części roślin oraz nasiona czy owoce i warzywa.
Wygląd:
Jest to gryzoń o długich nogach i spiczastych uszach. Porusza się inochodem polegającym na jednoczesnym stawianiu dwóch kończyn jednej, a następnie dwóch kończyn drugiej strony. Ich sierść ma kolor brunatny.
Warto wiedzieć:
Mary patagońskie są monogamiczne, łączą się w pary na całe życie. Kopie nory oraz żyje w niewielkich grupach. Jest nieufna i płochliwa. Żyje 15 lat. Gatunek jest bliski zagrożenia.

Występowanie i środowisko życia:
Nutria to gatunek inwazyjnego gryzonia który w naturze występuje w Ameryce Południowej - środkowa Boliwia i południowa Brazylia. Cenne zwierze futerkowe hodowane w Europie, Azji i Stanach Zjednoczonych. Kopie nory na brzegach rzek i zbiorników wodnych, świetnie pływa, może przebywać pod wodą do 5 min. Żyje parami w luźnych koloniach.
Odżywianie:
Pożywienie stanowią rośliny wodne, trawy, zioła, małe bezkręgowce.
Wygląd:
Dorosłe osobniki dorastają do 40–65 cm długości ciała oraz 30–75 cm długości ogona. Waga do 9kg. Pokrojem przypomina szczura, ciało pokryte gęstym futrem a ogon łuskami. Sutki w 4-5 parach przesunięte w stronę grzbietu.
Warto wiedzieć:
Posiada gruczoły tłuszczowe w kącikach pyska, których wydzieliną naciera sierść chroniąc ją przed przemoknięciem. Ścięgna z ogona do wyrobu nici chirurgicznych. Mają słaby wzrok ale za to bardzo dobry słuch. Nutrie żyją 24 lat.

Występowanie i środowisko życia:
Osioł będący ssakiem nieparzystokopytnym został udomowiony około 6 tys. lat temu w Afryce. Obecnie dzikie formy występują w Etiopii i Sudanie.
Odżywianie:
Osły są roślinożerne, głównie trawa, gałęzie, kora, krzewy kolczaste i cierniste.
Wygląd:
Dorosły osioł domowy może ważyć 250 kg oraz mierzyć do 130 cm w kłębie. Charakteryzuje się dużą głową, długimi uszami, cienkim ogonem z kitą na końcu. Ich ubarwienie jakie możemy spotkać to czerń, biel, odcienie brązu i szarości.
Warto wiedzieć:
Osioł został udomowiony przez człowieka wcześniej niż koń. Osły mogą krzyżować się z innymi koniowatymi (muł), chociaż ich potomstwo przeważnie jest bezpłodne. Uparty jak osioł – to powiedzenie wzięło się stąd, że osły są zwierzętami bardzo uczulonymi na jakość pokarmu, nie jedzą byle czego, są bardzo uważne. Osioł jest zwierzęciem wykorzystywanym w onoterapii. Żyją 45 lat.

Występowanie i środowisko życia:
Rasa osła domowego pochodząca z francuskiej bagnistej prowincji Poitou. Jest to rasa największych osłów.
Odżywianie:
Osły są roślinożerne, głównie trawa, gałęzie, kora drzew.
Wygląd:
Dorosły osobnik mierzy 150 cm w kłębie oraz 350 kg masy ciała. Charakteryzuje się oryginalną okrywą włosową zwaną „cadanette”. Zwisające w luźnych strąkach włosy, są dłuższe i bardziej miękkie niż u innych osłów. Maść może być ciemnobrązowa, ciemnoruda lub czarna, natomiast podbrzusze, chrapy oraz obwódki oczu zawsze są białe.
Warto wiedzieć:
Dla tej rasy prowadzi się księgę rodowodową od 1884. Dawniej hodowane w celu krzyżówki z klaczami gdzie otrzymywano bardzo silne i wytrzymałe muły. Obecnie wykorzystywane w onoterapii. Rasa zagrożona wyginięciem. Żyje do 30 lat.

Występowanie i środowisko życia:
Kapucynka czubata występuje na znacznych obszarach północno-wschodniej Ameryki Południowej, głównie w Gujanie i Brazylii. Można ją spotkać w lasach różnych typów.
Odżywianie:
Kapucynka ta żeruje w ciągu dnia. Jest wszystkożerna. Jej pokarm stanowią owoce, nasiona, orzechy, pędy zielone, kwiaty, kora i sok drzew, a także owady i pająki.
Wygląd:
Długość ciała tej kapucynki waha się w granicach 33 -56cm, ogon jest podobnej długości, masa ciała wynosi od 1,5 do 4kg. Samice są wyraźnie mniejsze od samców. Kończyny przednie są nieco krótsze od tylnych, ogon słabo chwytny. Twarz jest naga, szara, o nieco wydłużonym pysku i dużych oczach. Uszy nieowłosione. Gęste futro ma kolor szarobrunatny. Na głowie widać czarny czepek tworzący na czole trójkąt skierowany ku dołowi, a nad oczami dwa czuby.
Warto wiedzieć:
Żyje w stadach liczących kilkanaście osobników i dowodzonych przez dominującego samca. Poszczególne stada zajmują niewielkie terytoria. Kapucynka czubata prowadzi nadrzewny tryb życia, schodząc na ziemie dla żerowania na plantacjach lub do wodopoju. Świetnie wspina się po drzewach, rzadziej skacze, na ziemi porusza się zręcznie na czworakach, potrafi pływać. Porozumiewa się różnorodnymi głosami. Przy użyciu dłoni manipuluje przedmiotami, niekiedy posługuje się prostymi narzędziami, np. rozbija kamieniem orzechy. Jest aktywna w dzień. Żyje do 40 lat.

Występowanie i środowisko życia:
Owca jako ssak z rodziny krętorogich została udomowiona z dzikich form około 11 tys. lat temu. Początkowo zwierzę hodowane na terenach górskich i stepowych rozpowszechniło się obecnie w różnorodnych biotopach na całym świecie. Owca rasy wrzosówka wywodzi się od północnych owiec krótko ogoniastych (Ovis brachyra borealis). Jest to rodzima, najstarsza rasa owiec w Polsce, stanowiąca bardzo cenny element różnorodności genetycznej tego gatunku zwierząt gospodarskich.
Odżywianie:
Owce są roślinożerne, głównie pasą się na łąkach.
Wygląd:
Dorosłe maciorki (samice) tej rasy ważą minimum 32 kg, tryki (samce) natomiast około 40 kg. Wysokość w kłębie około 1m. Są to owce drobne, nieco dzikie. Występują w dwóch kolorach futra: siwym oraz czarnym
Warto wiedzieć:
Używane obecnie jako „żywe kosiarki”. Można je strzyc nawet dwa razy rocznie a ich mięso przypomina dziczyznę. Owce żyją 11-12 lat.

Występowanie i środowisko życia:
Jedna z 440 ras wyhodowana z udomowionego dzika między VII a VI tys. lat p.n.e. Świnka wietnamska pochodzi z Azji południowo-wschodniej. Do Europy pierwsze osobniki sprowadzono z Wietnamu w 1866r. z okazji otwarcia ogrodu zoologicznego w Budapeszcie.
Odżywianie:
Głównie roślinożerne, owoce, warzywa, trawa.
Wygląd:
Świnki mają bardzo krótkie nogi, obszerny brzuch, łagodny grzbiet, ugięcie tylnych nóg, brzuch prawie dotyka ziemi, nieduże rozmiary (wysokość w kłębie do 50 cm, waga do 60 kg), głowa mała z krótko stojącymi uszami, ryj krótki, między czołem a ryjem charakterystyczne wklęśnięcie. Skóra ciemno pigmentowana, gruba, pofałdowana, pokryta ciemną szczeciną.
Warto wiedzieć:
Często hodowana w domowych warunkach. Żyją do 12 lat.

Występowanie i środowisko życia:
Marmozeta zwyczajna zwana również Uistiti białouchą to ssak naczelny występujący na obszarze północno-wschodniej Brazylii. Występuje w lasach deszczowych położonych nad brzegiem morza i nad rzekami.
Odżywianie:
Żywi się głównie żywicą drzew i słodkimi sokami spijanymi z nacięć na drzewach, które sama wydłubuje dolnymi siekaczami. Zjada także owoce i inne części roślin, dodatkowo wzbogacając dietę owadami, żabami, ptasimi jajami i pisklętami.
Wygląd:
Długość dorosłego osobnika nie przekracza 20 cm a ogona 30 cm. Masa ciała do 400g. Jasna twarz oraz białe kępki futerka wokół uszu są jej cechami charakterystycznymi. Większa część ciała jest koloru szaro-czarnego, z żółto-pomarańczowymi zabarwieniami na plecach. Długi prążkowany ogon pomaga jej w utrzymaniu równowagi.
Warto wiedzieć:
Często są hodowane w warunkach domowych. W warunkach naturalnych przywódczynią stada (do 15 osobników) jest rozmnażająca się samica która wydziela związki chemiczne zwane feromonami, które powstrzymują rozmnażanie pozostałych samic. Marmozety dożywają 20 lat.

Występowanie i środowisko życia:
Wielbłąd dwugarbny nazywany również baktrianem to duży ssak parzystokopytny który został prawdopodobnie udomowiony około 2500 r. p.n.e w rejonie północnego Iranu lub południowo-wschodniego Turkmenistanu. Obecnie dzikie formy baktriana można spotkać na suchych stepach centralnej Azji (Mongolia i Chiny).
Odżywianie:
Baktrian jest roślinożerny, ich zasadnicza dieta składa się z traw, liści i zbóż.
Wygląd:
Wielbłąd może osiągnąć ponad 2 m w kłębie oraz do 800 kg wagi. Mają grubą skórę na kolanach i szerokie kopyta a ich nozdrza mogą się otwierać i zamykać, chroniąc przed wdychaniem piasku. Grube futro pozwala zwierzęciu zachować temperaturę ciała podczas zimnych pustynnych nocy oraz izoluje przed upałem za dnia. Na wiosnę   zimowa sierść wypada całymi płatami.
Warto wiedzieć:
Porusza się inochodem. Gatunek krytycznie zagrożony wyginięciem. Żyje do 50 lat.

Występowanie i środowisko życia:
Skaliste okolice, wzgórza i lasy liściaste i iglaste do wysokość 2000 m n.p.m. Żyje w Afryce Północnej, niewielka kolonia jest sztucznie utrzymywana na Gibraltarze. Jedyna małpa występująca w stanie dzikim w Europie.
Odżywianie:
Dieta magotów jest mocno zróżnicowana. Zwierzęta te jedzą zarówno owoce, zielone części roślin czy korzenie i bulwy jak i pokarm pochodzenia zwierzęcego. W niektórych okolicach jest winny znacznych szkód wyrządzanych na plantacjach.
Wygląd:
Magoty dorastają do 60 cm wysokości a masa ciała osobników dorosłych nie przekracza 13kg. Ciało jest silne i krępe. Futro niezbyt gęste barwy żółto-brunatno-szarej. Spodnia część tułowia i wewnętrzna kończyn wyraźnie jaśniejsza. Pysk lekko wydłużony oraz, podobnie jak i twarz, nagi, wokół niego gęste bokobrody. Kończyny mniej więcej równej długości, ogona zwykle brak.
Warto wiedzieć:
Chętnie przebywa na drzewach, jednak większą część życia spędza na ziemi, poruszając się na czterech kończynach, przy czym opanował również całkiem nieźle umiejętność biegania tylko na tylnych. Jest także dość dobrym pływakiem! Aktywny głównie w ciągu dnia, pod przewodnictwem starych, doświadczonych samców tworzy niezbyt liczne stada (około 20 osobników). Żyją do 20 lat.

Występowanie i środowisko życia:
Pierwotnie żubr występował w lasach liściastych prawie całej Europy ( zachodnia i środkowa, częściowo południowo -wschodnia Europa). W stanie dzikim obecnie występuje w Polsce, Litwie, Ukrainie, Rosji i Białorusi. Jego występowanie jest wyspowe.
Odżywianie:
Zwierzę to żeruje zarówno w dzień, jak i w nocy, ale najczęściej o świcie i zmierzchu. Jego pokarm stanowią rośliny zielne ( zioła, trawy, liście krzewów leśnych), a zimą głównie gałązki drzew i krzewów, kora i porosty.
Wygląd:
Żubr odznacza się masywnie zbudowanym ciałem o długości 240 -350 cm, wysokości w kłębie do 200 cm i masie 600 -1000 kg. Ogon ma długość 50 -80 cm. Samce są większe i potężniej zbudowane od samic. Linia grzbietu opada ku tyłowi, w kłębie, gdzie tworzy się charakterystyczny „garb” jest jej najwyższy punkt. Nogi są stosunkowo krótkie, podgardle zwisające, pysk szeroki, uszy krótkie, zaokrąglone, ogon zakończony pędzlem. Krótkie, masywne rogi zwrócone są ku przodowi i do środka. Futro jest gęste, z dłuższym włosem na podgardlu, brodzie i części grzbietu. Żubr ma ubarwienie brunatnopłowe, policzki i pędzel ogona są ciemnobrunatne.
Warto wiedzieć:
Chociaż żubr był objęty ochroną gatunkową już od czasów średniowiecza został niemal zupełnie wytępiony. Ostatni okaz z Puszczy Białowieskiej padł w 1921r., w ogóle ostatni żyjący na wolności w 1926r (Kaukaz). Wtedy gatunek zaczęto odtwarzać z osobników przebywających w zwierzyńcach i ogrodach zoologicznych. Prace odniosły sukces i wyhodowane osobniki zostały wprowadzone w niektóre miejsca Europy.